SABORNI HRAM SVETOG JOVANA VLADIMIRA U BARU

Prvi zahtjev za određivanje lokacije za izgranju hrama u Baru nadležnom državnom organom podnio je sveštenik Bogić Femić nedugo nakon zemljotresa 1979. godine. Bar je izrastao u moderan grad, planski urađen, sa bulevarima – a nije imao crkvu. Niti je bila predviđena njena granja.

Komunističke vlasti, kako u Crnoj Gori tako i u Baru, u to vrijeme crkvu su još uvijek doživljavale kao ideološkog neprijatelja. I nudili su ocu Bogiću da gradi hram negdje na obroncima okolnih brda, što dalje od centra grada.

Stari mitropolit crnogorsko-primorski Danilo četiri puta i njegov vikarni episkop Nikanor jednom, dolazili su kod barskog opštinskog rukovodstva i molili za lokaciju za crkvu. Uzalud.

Blagoslovom mitropolita crnogorsko-primorskog Amfilohija, 17. marta 1991, formiran je inicijativni odbor za izgranju Sabornog hrama Svetog Jovana Vladimira u Baru. Na dan Svetog Vasilija Ostroškog, 12. maja iste godine, kada narod Bara saboruje u obližnjem manastiru Ribnjaku, sveštenik Bogić Femić je sa prve ploče budućeg konaka u vatrenom govoru pozvao okupljene ljude da javno protestuju zato što vlast Bara opstruira izgranju pravoslavnog hramu u ovom gradu.

Protest je organizovao na gradskom trgu već narednog dana. Narod se razišao, a otac Bogić je na trg donio sto i stolicu i upustio se u trodnevni lični protest, ne uzimajući ni hranu ni vodu. Na taj sto nakačio je tablu na koju je ispisao: „Tražim mjesto za hram Božiji, tražim mjesto za molitvu!“

Postavio je nekoliko ikona i svesku u koju se potpisalo preko 5.000 Barana, podržavši ga na taj način. Bilo je to više od pola žitelja samog grada. Podržali su ga ne samo barski pravoslavci, nego i rimokatolici i muslimani.

Uslijedo je miting pred gradskom Skupšinom i lokacija za hram je dobijena. I to nešto više od 2 hektara, u centru Bara!

Tu, pored pošte i hotela „Topolice“, otac Boško je ubrzo pobo veliki drveni krst, koji je osveštao mitropolit Amfilohije, a na Nikoljdan iste godine zamijenio ga je betonskim. I ljeti i zimi, pa i po vjetru i kiši, u oči svake nedelje i praznika, pred tim krstom služio je večernju službu. Liturgiju je služio u crkvi Svetog Nikole u Starom Baru.

Upravo na tom mjestu iznikao je velelepni Saborni hram Svetog Jovana Vladimira.

Na dan Svetog Vasilija Ostroškog 1992. kad je osveštao manastir Ribnjak, mitropolit Amfilohije je kazao:

„Dao Bog da ovaj manastir bude kvasac izgradnje velikog Sabornog hrama u Baru, posvećenog Svetom Jovanu Vladimiru. Znate, ima onih koji misle da taj hram nikada neće biti podignut, ali oni zaboravljaju da je naša pamet starije od njihove i da je naše samopouzdanje i strpljenje mnogo veće i snažnije od njihovog…Mi ćemo hram Svetom Jovanu Vladimiru podići, a njima poručujem, onima koji sada imaju vlast u Baru – Bog im je dao šansu.“

OD TEMELJA DO KRSTA JOVANOVOG

Gradnja Sabornog hrama započeta je 2006 godine. Idejni projekat uradio je arhitekta Predrag Ristić, a izvedbeni arhitekta Svetislav Popović. Ali nije bilo novca, a i zbog drugih problema, gradnja hrama nije napredovala.

U maju 2009. Mitropolit  Amfilohije formirao je odbor za gradnju hrama u Baru na čelu sa inžinjerom Momčilom Stanojevićem, koji je upravo završavao radove na Sabornom hramu u Podgorici. Prvi beton u temljenu ploču hrama izliven je 3. jula 2009. Potom i gradnja barskog hrama, dugo iščekivanog, krenula furiozno. Organizovano je više donatorskih večeri u Baru, ljudi su davali obilno. Mnogo novca utrošeno je na temelje hrama. To je faza gradnje koja se jedva vidi, a puno košta. Barani su davali na povjerenje.

Već 29. avgusta 2009. Mitropolit Amfilohije odslužio je Liturgiju na prvoj ploči hrama, na Koti 0,00 metara. Kripta hrama bila je izgrađena. U bogoslužbenu funkciju dovedena je uoči Vaskrsa naredne godine. Posvećena je Svetom Aleksandru Nevskom.

Bez angažovanja velike građevinske firme i njenih dizalica, na naizgled jednostavan način, ali znatno jeftiniji, uz vrhunski stručni nadzor, grubi građevinski radovi završeni su postavljanjem krsta (replike krsta sv. Jovana Vladimira) na centralnu kupolu 28. oktobra 2012.

Hram dimenzija 54,00 X 36,80 metara, površine u osnovi 1.370 metara kvadratnih, visine 44,50 metara do vrha krsta na centralnoj kupoli u koji može da stane oko 1200 ljudi, najveći u Crnoj Gori i jedan od najvećih u pravoslavnom svijetu, veći za nekoliko metara kvadratnih i od podgoričkog Sabornog hrama, bio je podignut.

Građevinci kažu da je to tek trećina obavljenog posla. Preostalo je da se oslika 4.860 kvadratnih metara zidova hrama (bezmalo pola hektara), izradi mermerni ikonostas dugačak 18,5 metara, uradi podni mozaik od oko 1.700 metara kvadratnih, iskleše kamen, zastakli hram (samo okulisa je 1.240), izradi 7 bronzanih i 9 drvenih vrata, obloži 28 stubova, postave elektro i audio instalacije, podno grijanje, uradi vanjsko uređenje na 2.800 metara kvadratnih… Puno posla koji je značio i puno novca koji je trebalo pribaviti.

JEDINSTVENO PREGNUĆE

Osveštavanje hrama zakazano je za 25. septembar 2016.godine, na hiljaditu godišnjicu od mučeničke končine Svetog Jovana Vladimira.

Hram je oslikan u tradicionalnoj fresko tehnici. Kreč koji se koristi za malter, na koji se nanosi boja dok je nesasušen, u friškom stanju, treba da bude star najmanje četiri godine. a što je stariji to je bolji. U nekada širom Jugoslavije poznatoj krečani kod Spuža, gdje danas vade mermer, našli su kreč star više od 40 godina. Na tako kvalitetnom kreču oslikana freska ne blijedi. Njeno sazrijevanje traje i do 200 godina.

U novije vrijeme nijedan drugi veći hram u svijetu nije oslikan u fresko tehnici.

Za nepunih godinu i po oslikano je oko 80 odsto hrama. Bezmalo danonoćno, posebno poslednjih mjeseci, radilo je pet ekipa freskopisaca, pod rukovodstvom Anastasija Radovića. Samo freska Bogorodice Šire od Nebesa, oslikana u oltarskoj apsidi, velika je 80 metara kvadratnih…

Ikone na ikonostasu oslikane su u drevnoj tehnici, na lipovom drvetu, sa ispoliranim, do visokog sjaja izglačanim zlatnim lisitićima u oreolima.

Od kamena su urađeni svi prozori na Barskom hramu, kompletan podni mozaik, ali i Časna trpeza, ikonostas, tron…

Ikonostas je urađen od više vrsta kamena: bijelog iz Makedonije, oniksa iz Sijarinske banje i gvatamale iz Italije.

Kamenom su popločani svi trotoari i staze oko hrama, crvenim i sivim kamenom iz Nikšića.

Klesari, koje su predvodili Ivan Stefanović i Dragiša Krkeljić, za tri godine uradili su ogroman i izuzetno kvalitetan posao. Radilo ih je i po deset istovremeno.

Još tokom njegove gradnje, u zvonolivnici „Vera“ u Voronježu u Rusiji, preuređenoj  vojnoj fabrici za proizvodnju kaćuša, urađeno je 11 zvona za barski hram. Najveće je teško 800, a najmanje 10 kilograma, što čini zvučni red u kojem su raspoređeni tonovi od najnižeg do najvisočijeg i na njima je moguće „odsvirati“ mnoge melodije. Izglivena su zajedno sa raznim ornamentima na njima, visoke umjetničke vrijednosti. Na primjer, na najvećem zvonu je ikona Svetog Jovana Vladimira, citati iz Jevanđelja, razni ukrasi…

To nije konačan broj zvona predviđenih za ovaj hram.

Zvona su smještena u dva pirga, posvećena Svetim caru Konstantinu i carici Jeleni, i Svetim Kirilu i Metodiju.

DOSTOJAN PROGRAM

U pripremi za osveštavanje Sabonog hrama Svetog Jovana Vladimira u Baru, događaja velikog na nivou pravoslavne vaseljene učestvovalo je mnogo ljudi, dobar dio sveštenika Mitropolije crnogorsko-primorske. Predhodio mu je dragocjeni međunarodni naučni skup „Sveti Jovan Vladimir – istorija i predanje (1016 – 2016)“, na kojem je učestvovalo 55 naučnika iz 9 evropskih država.

Pred osveštavanje, odštampana je impresivna monografija Saborni hram Svetog Jovana Vladimira u Baru Jovana Markuša.

Veče uoči osveštavanja, održana je prigodna akademija. Besjedio je Episkop diokliski Kirilo, a u programu su učestvovali hor iz Elbasana, Nikos i Georgios Stratakis sa Krita, glumci Petar Božović i Jelena Mila, etno-grupa Baklava iz Makedonije, Ivana Žigon i „Kosovski Božuri“, „Khaossia Ethno Ensemble Salentina“ iz Italije, Bugarski hor „Sveti Naum Ohridski“, Crkvena pjevnica barskog Sabornog hrama i Dječiji anmsambl KUD-a „Sveti Jovan Vladimir“ iz Bara i prikazan je film RTS-a o Svetom Jovanu Vladimiru.

Po završetku Akademije priređen je veličanstven vatromet.

Činom osveštavanja hrama i Liturgijom koja je uslijedila načalstvovao je Patrijarh jerusalimski i cijele Palestine Teofilo III. Sasluživali su mu Patrijarh Srpski Irinej, Arhiepiskop tiranski i cijele Albanije Anastasije, Arhiepiskop ohridski Jovan… Oni su u Sveti presto ugradili čestice moštiju Svetog Save Osvećenog, koju je donio patrijarh Teofilo, jasenovačkih mučenika i Svetog Jovana Vladimira.

Ovaj događaj sabrao je 18 arhiepiskopa i mitropolita iz svih pomjesnih pravoslavnih crkava, 12 episkopa SPC, predstavnike Makedonske i Jermenske crkve, veliki broj javnih ličnosti Crne Gore i Srbije, diplomata, predstavnika Rimokatoličke crkve i Islamske zajednice u Crnoj Gori, dobrotvore, priložnike, na hiljade vjernika…

Na ručku, na kojem je bilo preko hiljadu zvanica, Mitropolit Amfilohije uručio je novoustanovljeni Orden Svetog Jovana Vladimira, kojim ih je odlikovao Sveti sinod SPC, Patrijarhu Teofilu III, arhiepiskopima Anastasiju i Jovanu, porodici blaženopočivšeg protojereja-stavrofora Bogića Femića, najstarijem članu porodice Andrović koja vjekovima čuva krst Svetog Jovana Vladimira Milu, arhitektama Peđi Ristiću i Svetislavu Popoviću i protoneimaru Momčilu Stanojeviću.

Audio zapis razgovora sa protojerejem-stavroform Bogićem Femićem